Anhedonie

Het hoge terugvalpercentage van drugsverslaafden is een van de moeilijkste klinische problemen in de behandeling van menselijke verslavingen. Een belangrijke oorzaak waardoor veel verslaafde patiënten terugvallen is onder andere de verscheidene neuroadaptieve veranderingen in de hersenen. Deze veranderingen die worden geïnduceerd door chronisch alcohol- of drugsgebruik zijn onder andere: affectieve disregulaties, angst, anhedonie en vergrote mate van stress. Deze symptomen ontstaan tijdens ontwenning en vormen de motivatie om drugs opnieuw te gaan gebruiken. Anhedonie speelt een belangrijke rol bij terugval in druggebruik. Anhedonie of ‘anhedonia’ is een term die men gebruikt wanneer een patiënt bij zaken die normaal een plezierig gevoel geven niet langer de vreugde hiervan kan ervaren. Ik wil aan de hand van een verhaal gebaseerd op vele feiten van even zovele cliënten die door SolutionS succesvol behandeld zijn duidelijk maken waarom onze behandeling anders is en waarom wij wel een antwoord hebben gevonden voor het probleem van de anhedonie.

“Op vrijdagochtend stapte ik, na twee keer de afspraak te hebben verzet, bij SolutionS in Barneveld binnen voor een intake. Ik werd hartelijk welkom geheten door de receptioniste en naar de wachtruimte geleid. Ze keek mij aan en stelde mij meteen op mijn gemak. Terwijl ze de koffie voor me neerzette, zei ze dat Don mij zo zou komen ophalen. Ik haalde adem en ging wat gemakkelijker onderuit zitten, roerde mijn koffie en wachtte af. Na ongeveer 10 minuten ging de deur van de spreekkamer open en trad Don naar buiten. ‘Kom binnen jongen’, zei hij vriendelijk. Jongen?! Ik ben bijna tweeënveertig en geef leiding aan 150 man personeel, dacht ik. En toch, na 15 jaar eenzaamheid en verslavingsellende, voelde ik mij rustig worden door deze ontwapenende begroeting. Ik ging naar binnen en werd daar begroet door Miriam, hoofd casemanagement. Ze gaf een hand en glimlachte bemoedigend. Anderhalf uur sprak ik met Don over mijn dubbelleven dat gedurende mijn verslaving aan alcohol, coke en seks ontstaan was. Soms knikte Don, of lachte hij meelevend, omdat hij zoveel van mijn ellende herkende vanuit zijn eigen geschiedenis. Ik vertelde over mijn bordeelbezoek in de periode dat mijn vrouw zwanger was van ons tweede kind. Over de eindeloze snuif- en braspartijen. Over het op zovele momenten verzaken van mijn taken als vader, partner, broer, zoon en werkgever. Ik keek soms voorzichtig naar Miriam. Zag ik sporen van minachting of walging in haar gezicht naar aanleiding van mijn verhaal? Het tegendeel was waar, haar gezicht scheen mij eerder nog liever en zachter te zijn geworden. Geen veroordeling of minachting te bespeuren, het stelde mij gerust en spoorde mij verder aan om eindelijk alles te vertellen. Aan het eind van ons gesprek lag mijn hele zielenleven op tafel. Een enorme last was van mijn schouders gevallen.

De paniek sloeg toe

Na dit gesprek volgde een gesprek met de psychiater. Ik voelde mij rustig en geaccepteerd, heel anders dan ik verwacht had. Aan het eind van de intake, zei de psychiater: ‘Vanmiddag kun je al in de kliniek terecht‘. De paniek sloeg direct bij mij toe. Dat was niet de bedoeling. Had ik niet heel bewust de intake op vrijdag gepland, zodat ik minimaal nog een weekend had om ‘zaken te regelen’. Maar ik zei niets tegen de psychiater en stoof naar beneden naar de kamer van Don. Ik wilde iets anders, later, aan het einde van de volgende week of zo. Don hoorde mij aan sprak vervolgens de voor mij o zo cruciale woorden: ‘Wij gaan je vanmiddag opnemen omdat ik mijzelf ken’. Opeens werd het mij duidelijk, hier sprak iemand tot mij vanuit een volledige gelijkwaardigheid. Niet bestraffend of beoordelend, maar vanuit zijn eigen ervaring als verslaafde. Ik capituleerde…

In de kliniek begon ik na enkele dagen detox aan mijn behandelprogramma. Het viel mij zwaar. Iets in mij riep heel hard, ‘ik wil hier weg’. Het feit dat bar en bordelen voor altijd gesloten zouden zijn voor mij, veroorzaakte een paniekerig gevoel. Een mede-cliënt die ik kende van de detox, stapte inderdaad na twee dagen op. Zijn behandelaar voorspelde bij zijn ontslag wat er met hem zou gaan gebeuren in de nabije toekomst. Een week later was hij terug en vertrouwde mij toe: ‘die gasten hier weten echt wat verslaving is’. De meesten keren terug wanneer de pijn van verslaving het gewonnen heeft van de paniek en angst voor een leven in herstel.

Ik ging het bos weer ruiken

De groepstherapie en individuele gesprekken legden veel bloot, waar ik zo lang voor was weggelopen. Maar ondanks die belasting merkte ik geleidelijk dat het dagelijks leven en mijn lijf anders ging voelen. Tijdens de ochtendwandelingen in het bos ging ik weer ruiken, horen en echt zien. De meditatie bracht mij dichter bij mijzelf, iets wat ik nooit gedacht had. Want had ik dat niet altijd een hoop onzin gevonden. Lichaamswerk deed mij mijn lijf op een geheel andere wijze gaan ervaren. De maskers waarmee ik jaren door het leven was gestapt legde ik één voor één af. Mensen zien mij nu zoals ik ben. ‘What you see is what you get’, ik vervorm mij niet meer tot iets wat ik niet ben om anderen te pleasen. Ik leerde het verschil tussen kritiek en feedback. Ik had mij altijd veilig gewaand in de rol van eigenaar/directeur omdat ik dan door niemand beoordeeld zou kunnen worden. De prijs die ik daar voor betaalde was isolement, een goede brandstof om mijn verslaving verder aan te jagen. De gesprekken met mijn partner en kinderen waren heftig en emotioneel. Door de educatie- en familiebijeenkomsten waaraan zij vanaf het eerste moment deelnamen groeide het begrip t.a.v. de ziekte verslaving en konden zij hun leed beetje bij beetje gaan verwerken. Ik besefte mij terdege dat wij allen nog een lange tijd te gaan hadden in de verwerking van de gevolgen van mijn jarenlang bestaande verslaving, maar er was voor het eerst hoop op duurzaam herstel door de volledige eerlijkheid en openheid in het gezin. Na de kliniek begon ik aan mijn intensieve aftercare en bezocht ik zeer frequent mijn meetings. Voor veel mensen lijkt het in het begin een enorme opgave om dit programma te kunnen volhouden. Maar de vriendschappen die daar heb opgedaan hebben mij zo veel gegeven. De onvoorwaardelijke acceptatie die ik daar heb ik mogen ervaren heb ik helaas nooit in mijn ouderlijk gezin mogen ervaren. Ik heb mijn slachtofferrol aan de wilgen gehangen. Ik ben mij dagelijks bewust van de enorme zegeningen die ik heb mogen ontvangen van mijn gezin en vrienden. Er is mij niets ontnomen door te stoppen met drugs, drank en seks. Ik heb mijn leven terug. Geen slaaf meer van, ik heb het stuur weer in handen, ik ben architect van mijn leven. Daarbij laat ik mij niet meer leiden door het resultaat, want daar heb ik geen invloed op. Ik focus mij op het proces, de weg er naar toe. Elke dag opnieuw. Dat is niet altijd een stijgende lijn, het gaat over enorme hobbels. Maar ik troost mij met de steun van mijn gezin, fellows en sponsor. Eén van die grote hobbels ondervond ik vorig jaar, na drie jaar in herstel. Ik was met mijn jongste dochter en haar pas geboren zoontje naar de kinderboerderij geweest. Ik had enorm genoten van die dag. Tijdens de autorit naar huis zei mijn dochter opeens: ‘Papa waarom ben je niet 15 jaar eerder naar SolutionS gegaan? Die jaren waarin jij er nooit voor mij was kan ik nooit meer over doen. Als ik nu zie hoeveel aandacht en liefde je voor mijn zoontje hebt, doet dat mij zo ontzettend zeer’. Ik was compleet aangeslagen en kon niets uitbrengen. ’s Avonds in bed lag ik maar te draaien en te piekeren. Langzaam kwam dat kleine stemmetje in mij weer terug. Je werkt zo hard aan je herstel en toch doe je het nooit goed. Waar doe je het allemaal voor? Gelukkig was ik zo wijs om mijn sponsor te bellen om 03:00 uur ’s nachts. Hij zei me dat ik het verdriet van mijn dochter tot mijn eigen verdriet maakte en dat dat alleen maar voeding gaf aan mijn eigen slachtofferschap, wat zal leiden tot ‘self-pity’. Hij zei mij ook dat de omgeving van een verslaafde in de beginjaren nog zo voorzichtig is om het herstel niet in gevaar te brengen. Nu het zichtbaar gedurende langere tijd beter met je gaat, durven ze ook hun eigen verdriet en verliezen te tonen. Het gaf mij meteen weer moed en rust om het verleden, dat ik niet ongedaan kan maken, te accepteren. De sombere stemming klaarde op. Het leven voelde weer waard om geleefd te worden. Zes maanden na dit voorval kwam mijn dochter heel opgewonden thuis. Pa, pa ik moet je wat vertellen. Gisteravond heeft één van mijn beste vriendinnen mij in vertrouwen genomen en alles over de alcoholverslaving van haar vader verteld. Nadat ze was uitverteld heb ik mijn verhaal verteld. En voor het eerst in mijn leven kon ik een betekenis geven aan mijn eigen lijden. Natuurlijk had ik het allemaal liever niet meegemaakt, maar nu kon ik haar helpen door het vertellen van mijn eigen ervaringen. Zij staat nog aan het begin van een lange reis. Haar vader gaat morgen met SolutionS bellen en zij steunt hem daar volledig in. Ik voelde mij zo goed na dat gesprek. We omhelsden elkaar en voelden ons zeer verbonden. Ik zuchtte diep en voelde mij ook zo diep verbonden met mijn dochter, en zo dankbaar dat verandering altijd mogelijk is, elke dag opnieuw.”

Daan Deenik
Psycholoog