Verslaving is de ziekte van de terugval

Als je drugsgebruikers en alcoholisten vraagt naar hun afkicken, geven vrijwel allen aan dat afkicken niet zozeer het probleem is. Vele drugsgebruikers en alcoholisten zijn in de loop van hun verslavingscarrière al vele malen clean en/of droog geweest. Afkicken valt vaak heel erg mee. De terugval is het allergrootste probleem.

Definitie

Terugval ontstaat doordat de ex-gebruiker op een bepaald ogenblik, onder bepaalde omstandigheden zo’n trek krijgt dat hij de geleerde vaardigheden niet kan toepassen. Het is net als met zeilen. Met mooi weer weet je de instructies toe te passen, maar als het weer omslaat wordt dat aanzienlijk lastiger.

Terugval wordt als volgt gedefinieerd: terugkeer, voor een langere periode, naar het eerdere niveau van middelengebruik, volgend op een poging het gebruik te stoppen. Je kunt vaardigheden over een conditionering heen zetten, maar als de combinatie van prikkels groot is, moet je heel sterk in de schoenen staan.

Waarom is terugval inherent aan de ziekte?

Verslaving wordt vaak gezien als een veranderingsproces van het brein en een leerproces van het lichaam.

Verslavende stoffen veroorzaken structurele veranderingen in de organisatie van de hersenen. De beloningssignalen van verslavende middelen hebben een sterke basis in de hersenen. Na verloop van tijd veranderen de verslavende stoffen echter de vorm van de zenuwcellen in het beloningssysteem. Het verslaafde brein raakt steeds gevoeliger voor druggerelateerde stimuli. In andere hersengebieden zorgen de verslavende middelen voor juist verminderde activiteit. Deze hersengebieden zijn essentieel voor het vermogen tot zelfbeheersing. Een verminderde activiteit wil hier dus zeggen dat een mens zich eerder overgeeft aan zijn impulsen.

Ook is er een theorie die zegt dat een verslaving een leerproces van het lichaam is. Het lichaam herkent een bepaalde stof als schadelijk en leert daar op een bepaalde manier mee omgaan. Het lichaam wordt als het ware geprogrammeerd om te reageren op grote(re) hoeveelheid schadelijke stoffen. Deze neiging (gewenning) wordt ‘verankerd’ in het lichaam en het lichaam leert dit niet meer af. Komt er dan een klein beetje van de stof binnen, dan reageert het lichaam als het ware overdreven. Het lichaam is voorbereid (gewend) dat er altijd nog een heleboel van dezelfde stof achteraan komt. Bijvoorbeeld, het lichaam van een alcoholist heeft voorgoed geleerd dat het maar beter voorbereid kan zijn op heel veel alcohol en vertoont bij één borrel alle reactie bestemd voor een hele fles (in de kliniek hoor je wel eens: “Eén druppel is teveel en honderd bier is te weinig”)

Verslaving is iets dat BESTAAT en volgt bepaalde wetten, onafhankelijk van zaken als karakter, capaciteiten en onderliggende problematiek.

Wat wel en wat niet te doen bij een terugval

Zie terugval als een moment waar je iets van kunt leren. Benoem het als een specifieke, unieke gebeurtenis in tijd en ruimte. Stel jezelf de wie, wat, waar en hoe – vragen; herleid de terugval tot externe, specifieke en controleerbare factoren. Bedenk een manier om anders met die situatie om te gaan.
Wat zeker niet werkt is zwart-wit denken. Zodanig dat succes verandert in een ramp. “Zie je wel, ik kan het niet.” Het feit blijft dat het tijd kost om het gehele mentale apparaat te veranderen, zoals de herinneringen die zijn opgeslagen in het geheugen. Verslaving verandert het brein en het kost tijd het brein terug te veranderen. Probeer iets te leren van de terugval en pak de draad zo snel mogelijk weer op.

Iets wat we vaak zien is dat een ‘verslaafde in herstel’ gefocust is op niet terugvallen. Alles is er in principe op gericht om te ontkomen aan een terugval ( ze leren immers: – herstel komt op de eerste plaats – maar ook allerlei terugvalpreventieactiviteiten).
We moeten ons niet vergissen in de loyaliteit van iemand in herstel. Het is niet: “Ik ga beter reageren op feedback van mijn vrouw/werkgevers”, maar eerder “Ik moet beter leren te reageren op feedback van mijn vrouw/werkgever, anders kom ik in verslavingsgedrag”.

Team SolutionS